Simbiyoz kelime anlamı olarak, ekolojik sistemde farklı türlerin arasında, her iki türün de fayda sağladı ilişki olarak tanımlanıyor. Simbiyozun temel ilkesinde iki türün birlikteyken sağladığı faydanın, bireysel olarak sağladığı faydadan daha fazlası olması fikri yatıyor.
Endüstriyel simbiyoz kavramı doğal ekosistemde görülen simbiyotik (ortak faydaya dayanan) ilişkininin benzerini endüstriyel sistemler içerisinde kurgulayarak, birbirinden bağımsız çalışan endüstriyel işletmelerin ortak kullanılabilecek kaynaklarını paylaşarak, karşılıklı fayda sağlamak üzerine iş birlikleri kurması yaklaşımı ile ortaya çıktı. Bu ortak kaynaklar insan kaynağı, lojistik, ham madde, atık, atık ısı dahil olmak üzere tüm kaynaklar olarak geniş bir çerçevede tanımlanabilir.
Daha basit haliyle endüstriyel simbiyoz, bir işletmenin yan ürünlerinin, atıklarının ya da kullanılmayan ürünlerinin başka bir işletme için hammadde olması süreci olarak da tanımlanabilir. Endüstriyel simbiyozun uygulanması, malzemelerin daha sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasından döngüsel ekonominin oluşturulmasına, kaynak verimliliğine, yenilikçi iş fırsatlarına kadar pek çok konuda sosyal, çevresel ve ekonomik fayda sağlıyor. Endüstriyel simbiyoz, çevre performanslarının iyileştirilmesi ve ekonomik kazanımların sağlanması açısından da İzmir sanayisine önemli fırsatlar sunuyor.
İzmir’de faaliyet gösteren firmalarda kaynak verimliliğinin sağlanması ve sürdürülebilir üretiminin yaygınlaştırılması için endüstriyel simbiyozu önemli bir araç olarak gören İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA), 2018 yılından bu yana İzmir’de bulunan işletmeler arasında simbiyotik ilişkileri geliştirecek, koordinasyonu sağlayacak, işletmeleri destekleyecek bölgesel bir yapının kurulmasına yönelik çalışmalar yürütmeye devam ediyor. Bu anlamda 2021-2024 dönemini kapsayacak bir şekilde İzmir Kaynak Verimliliği Programını hayata geçiren İzmir Kalkınma Ajansı, bu program ile bölgesel kapasitenin geliştirilmesini amaçlıyor. Programın iki ana bileşeni ise bu kapsamda yürütülmesi planlanan İzmir Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Projesi ve Dijital Dönüşüm Projesi.
İzmir Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Projesi Amacı ve Bileşenleri
İzmir Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Projesi, Nisan 2021 tarihi itibari ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye ve İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) iş birliğinde yürütülmeye başlandı. Proje ile atık, yan ürün, teknoloji başta olmak üzere her türlü kaynağın ortak kullanımına yönelik işletmelerin bir araya getirilmesi, bu işletmeler arasında iş birlikleri oluşturulması ve İzmir’e özgü bir endüstriyel simbiyoz modelinin hayata geçirilmesi planlanıyor.
İzmir Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Projesi yenilikçi, çevre dostu, sürdürülebilir endüstriyel simbiyoz bağlantılarını kullanarak, endüstriyel atık miktarını azaltarak; insan ve çevre sağlığını iyileştirmeyi, afetlere karşı dayanıklılığı artırmak için endüstri sektöründeki tedarik zinciri ilişkilerini çeşitlendirmeyi amaçlıyor. Proje, endüstriyel simbiyoz iş birliklerini içeren ve ulusal modellemeye örnek olabilecek bir pilot çalışmanın İzmir’de uygulanmasını amaçlıyor. Bu pilot çalışmanın ışığında, İzmir’de ve ulusal ölçekte endüstriyel simbiyozun daha kolay anlaşılması ve uygulanabilmesi için mevzuat altyapısının kurulması ve Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) çalışmalarının da geliştirilmesi bekleniyor. Proje, aynı zamanda ilgili ve uygulanabilir ölçüde toplumsal cinsiyet eşitliğini ve kadınların güçlendirilmesini teşvik etmeyi amaçlıyor.
İzmir Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Projesi, endüstriyel simbiyoz bakış açısı ile önemli paydaşları sürece dahil etmeyi ve bu tür uygulamaların teorik ve uygulama ile ilgili kapasitelerini artırmayı amaçlıyor.
Proje Bileşenleri
- İESP için Yönetişim Platformunun Oluşturulması
- Ar-Ge Çalışmalarının Desteklenmesi
- Yasal Çerçeve ve Politika Geliştirilmesi
- İESP’in Uygulanması ve Bölgesel Sürdürülebilir Üretim Merkezinin Kurulması
- Ulusal Düzeyde Yaygınlaştırma Faaliyetleri
Bileşen 1. İESP için Yönetişim Platformunun Oluşturulması
- Türkiye ve Dünyada endüstriyel simbiyoz konusundaki deneyimin avantajları, iyi uygulama örnekleri ve edinilen dersler anlamında ortaya konması
- Endüstriyel simbiyoz uygulaması için en uygun yönetim yapısının bölge paydaşları ve katılımcı yaklaşım ile belirlenmesi
- Endüstriyel simbiyozu destekleyecek yazılım altyapısının geliştirilmesi
Bileşen 2. Ar-Ge Çalışmalarının Desteklenmesi
- Üniversite – Özel Sektör işbirliği ilişkilerinin kurulması
- İzmir Bölgesi’nde uygulama yapabilecek, endüstriyel simbiyoz alanında doktora tezlerinin desteklenmesi
Bileşen 3. Yasal Çerçeve ve Politika Geliştirilmesi
- Endüstriyel simbiyozun daha kolay uygulanabilmesi için mevzuat altyapısının kurulması
- Belirlenen sektörlerde yan ürün standartları için bir fizibilite çalışması yapılması
Bileşen 4. İESP’in Uygulanması ve Bölgesel Sürdürülebilir Üretim Merkezinin Kurulması
- Endüstriyel simbiyoz alanında pilot uygulama yapılması
- İzmir Kaynak Verimliliği Merkezi’nin kurulması
Bileşen 5. Ulusal Düzeyde Yaygınlaştırma Faaliyetleri
- İyi uygulamalar el kitabının hazırlanması
- Endüstriyel simbiyoz için yasal prosedürler el kitabının hazırlanması
- Ulusal Endüstriyel Simbiyoz Programı önerilerinin sunulması
Hedeflerimiz
- İzmir’de işletmeleri endüstriyel simbiyoz ilişkileri oluşturmak için bir araya getirecek dijital temelli bir yönetişim platformu oluşturmak
- İşletmeler arasında endüstriyel simbiyoz konusunda teknik ve yönetsel kapasite oluşturmak
- Örnek endüstriyel simbiyoz işbirliklerini oluşturmak ve uygulamak
- İşletmelere endüstriyel simbiyoz, kaynak verimliliği ve dijital dönüşüm alanlarında hizmet verecek bir merkezi hayata geçirmek
- Ulusal bir endüstriyel simbiyoz modeli örneği oluşturmak